Türkiye'de Pers, İskender, Roma ve Bizans İmparatorlukları Dönemi

   M.Ö. 6. Yüzyıldan M.S. 11. Yüzyıla Kadar Türkiye

( Pers, İskender, Roma ve Bizans İmparatorlukları Dönemi)

Bu dönemde Anadolu’ya Pers,İskender,Roma ve Bizans İmparatorlukları egemen olmuştur.

PERS İMPARATORLUĞU DÖNEMİ

• Medler ve Persler kuzeybatı İran’a Kafkaslar yoluyla gelmişlerdir.
• Anadolu’da Kızılırmak ‘a kadar ilerlemiş olan Medler e Persler son vererek (MÖ.550), güçlü bir İmparatorluk kurmuşlar MÖ.546 ‘da Lidyalılara son vermişler ve Anadolu’yu egemenliklerine almışlardır.
• Sınırları doğuda Hindistan ve Orta Asya’ya , batıda Trakya’ya ,kuzeyda Kafkasya’ya güneyde Basra körfezi ve Mısır’a kadar uzanmıştır.
• Perslere MÖ.333’te İssos savaşıyla Büyük İskender son vermiştir.

Kültür ve Medeniyetleri :

• İmparatorluktu.İmparatorluğun başında “Ülkeler Kralı” veya “Krallar kralı” sayılan bir hükümdar bulunurdu.
• Pers İmparatorluğu birçok geniş vergi bölgesine (Eyalet – Satraplık) ayrılmıştır. Satraplıkların (Eyaletlerin )başında merkezden atanan ve kralın vekili sayılan asker valiler (Satrap) bulunurdu.
•  Askerliğe önem vermişler devamlı ordu kurmuşlardır.
• Dinleri , iyilikle-kötülüğün mücadelesi olan Zerdüşt  dinidir. Temizliğin temsilcisi kabul ettikleri ateşi “Ateşgede” denilen tapınaklarda sürekli yakarlardı. * Zerdüştlük, Hindistan,Suriye,Anadolu ve Mısır’da da etkili olmuştur.
• Perslerin Ön-Asya’ ya egemen olmaları, barış ve huzuru sağlamış ve Ticareti canlandırmıştır. Ticaretin gelişmesi için düzenli yollar ve düzenli posta teşkilatları kurmuşlardır.
• Bütün İmparatorluk sınırları içinde tek para uygulaması yapmışlardır.
• Çivi yazısı kullanmışlardır.
• Mezopotamya,Anadolu,Mısır ve Yunan sanatlarından etkilenmişlerdir.

BÜYÜK İSKENDER İMPARATORLUĞU VE HELLEN DÖNEMİ

• Makedonya kralı Büyük İskender’in Asya seferi ile başlayan ve yaklaşık 300 yıl süren döneme “Hellenistik dönem” , bu dönemde  doğu-batı kültür kaynaşmasıyla oluşan medeniyete de “Hellenistik medeniyet” denilir.
•  Büyük İskender MÖ.334’te Anadolu’ya geçerek  Persleri yenilgiye uğratmış, İyon şehir devletlerini özgürlüklerine kavuşturmuştur.Suriye üzerinden Mısır’a, İran üzerinden Hindistan’a kadar gitmiştir.
• Not: Büyük İskender , Persleri;  Granikos ,İssos, Gavgamela savaşlarıyla üç kez yenilgiye uğratmıştır.
•  İskender’in ölümü üzerine Makedonya, Mısır ve Asya krallıkları kurulmuştur.
•  Anadolu’da kurulan başlıca Hellen krallıkları :  Bergama Krallığı, Bitinya Krallığı ( Kocaeli yarımadası çevresinde), Pontus Krallığı ( Karadeniz kıyılarında) , Kommagene Krallığı ( Nemrut dağında ) .
• Hellenistik krallıklar’a Roma İmparatorluğu son vermiştir.

Kültür ve Medeniyet  :

• Hellenistik medeniyetin merkezi Anadolu’dur.
• İskenderiye ve Bergama’da Kütüphaneler kurulmuş
•  İskenderiye,Antakya ve Bergama’da büyük saraylar yapılmıştır.
• İskenderiye feneri dünyanın yedi harikasından biri kabul edilmiştir.
• Heykeltıraşlık sanatının en önemli örnekleri Bergama Zeus Sunağının kabartmaları ve “İskender Lahdi” ,Nike (Zafer Tanrıçası),Afrodit dir.
•  Mısır’da İskenderiye şehrini, Büyük İskender kurmuştur.
• Ülke yönetimi Perslerdeki gibi satraplıklar şeklindedir.
• Bu dönemde en çok pozitif ve deneysel bilimlerde gelişmeler olmuştur.
•  İskender,hocası Aristo’nun etkisinde kalmış ve bilime büyük destek vermiştir.
•  Hellenistik medeniyet , İslam medeniyetinin doğmasında çok etkili olmuştur.

ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİ

•        MÖ.133 ‘te Bergama Krallığına son veren Romalılar yaklaşık 100 yıllık bir mücadeleden sonra Anadolu’ya egemen oldular.
• Bu dönemde Anadolu’da bazı şehirler büyümüş ve gelişmiştir.( Antakya,İzmit, İstanbul,İznik )
• MS.1 ve 2. yy.da Anadolu kentleri o dönemin en zengin ve en önemli sanat merkezleri arasında yer almıştır. (Bergama,Efes,Afrodisyas,Perge,Side,Aspendos,Antakya)
•  İstanbul’da Bozdoğan Su Kemeri, Çemberlitaş, Ankara’da Avgustus tapınağı,Roma Hamamı, Antalya’da Aspendos bu dönemden kalan kalıntılardır.

ROMA UYGARLIĞI

• Roma kenti Latinler tarafından kurulmuştur.
• MÖ.30 ile MS.395 tarihleri arası “Roma Çağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde Roma,Akdeniz havzasının tek, siyasal,askeri,ekonomik,ticari gücüdür.
•  Roma egemenliğini kabul eden şehirler Roma’ya ; a-Dostluk antlaşması  b- İttifak antlaşması c- Uyrukluk antlaşması ile bağlanmışlardır.
• Roma siyasi tarihi ; a- Krallık    b- Cumhuriyet  c- İmparatorluk  olarak  üç dönemden oluşur.
• Krallık döneminde kralı “Senato” denilen ihtiyarlar meclisi teklif eder,” Kuria” denilen halk meclisi  kabul ederdi.Cumhuriyet döneminde Senato’nun seçtiği iki konsül bir yıl süreyle kralın yetkilerine sahip olarak ülkeyi yönetirlerdi.Bunalım dönemlerinde ise “Diktatör” denilen bir kişi geniş yetkilerle 6 ay için başa geçirilirdi.Meclisler İmparatorluk döneminde de varlıklarını sürdürmüşler ancak eski yetkilerini ve etkilerini kaybetmişlerdir.
•  Hz. İsa , Avgustus döneminde Filistin’de Nasıra kasabasında doğmuştur.Tek tanrılı din inancı olan Hristiyanlığı yaymaya başladı.Sağlığında ona 12 kişi inanmıştır. Bunlara 12 Havariler denilir.Bunlardan özellikle Sen Piyer ve Sen Pol hristiyanlığın yayılması ve kurulmasında etkili rol oynamışlardır. Kudüslüler’in İsa’yı şikayet etmeleri üzerine İsa çarmıha gerilerek öldürülmüştür.
•  Romalılar kölelerin ve fakirlerin dini olarak gördükleri hristiyanlığı önce yasaklamışlar, İmparator Konstantinus zamanında “Milano Fermanı “(MS.313) ile serbest bırakmışlar, İmparator Büyük Teodosius (379-395) zamanında resmi din ilan etmişlerdir.
• Roma İmparatorluğu Kavimler göçünün etkisiyle 395 te batı ve doğu olarak ikiye ayrılmış, 476’da Batı Roma, 1453 ‘te Doğu Roma (Bizans)İmp.sona ermiştir.
• Roma’da halk  ; 

 a- Patriciler : Tam vatandaşlık hukukuna sahip,geniş toprakları olan,mecliste oy kullanma hakkına sahip soylu sınıf 

 b- Plebler   :  Ticaret mülkiyet gibi bazı haklara sahip olup,askere alınmaz ve oy kullanamazlardı. 

 c- Yanaşmalar   :  Çeşitli nedenlerden dolayı hukukunun bir bölümünü kaybeden sınıftı.Bir ailenin yanına yanaşırlar ve onların hizmetlerini görürlerdi.

 d- Köleler :  Hiçbir hakkı olmayanlar olarak  sınıflara ayrılmıştı.

• Güneş Takvimini bugünkü şekline kavuşturdular
• Alfabeyi günümüz şekline kavuşturdular.
• Mimarlıkta olgunlaşarak ilk sivil mimari örnekleri verdiler.
• Hukuk alanında gelişmişler, 12 levha kanunlarını hazırlamışlar, hukuk’u olgunlaştırmışlardır.

BİZANS İMPARATORLUĞU DÖNEMİ :

• 395’te Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla doğu Roma İmparatorluğu olarak kurulmuştur.
• En parlak zamanı Jüstinyen ( Justiniaus) (527-565) dönemidir.
• Bizans’tan günümüze kalan eserlerin en ünlüsü “Ayasofya” dır. Bunun dışında Aya İrini Kilisesi, Fethiye ve Kariye Camileri, Efes’teki St.John bazilikası, Alahan Manastırı, Yerebatan sarayı, İstanbul surları ve su kemeridir.
• 1048 Pasinler savaşıyla başlayan Anadolu’yu yurt edinme mücadelesi,1071 Malazgirt savaşıyla yoğun bir Türk akınına dönüşmüş, kısa sürede Anadolu nüfusunun çoğunluğu Türkler’in eline geçmiştir. 1453’te Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u almasıyla Bizans İmparatorluğu sona ermiştir.