Fransız İhtilali
FRANSIZ İHTİLALİ
(1789-1804)
Nedenleri:(1789-1804)
a) Krallık Rejiminin İstibdadı: Fransa XVI. yüzyıldan beri koyu bir mutlakıyetle yönetilmekte idi. Krallar, memleketin sahibi ve efendisi sayılırdı. Kralın Tanrı'dan başka kimseye hesap vermeyeceği kabul olunurdu. Kral ve çevresinin , zengin ve gösterişli yaşamına karşılık, halkın sıkıntılı yaşamı, Kral'a tepki duyulmasına yol açmıştır.
b)
Sosyal Durum (
Halkın çeşitli Sosyal Sınıflara Ayrılması ) : Fransız
milleti eşitsizlik üzerine kurulmuş sosyal bir yapıya sahipti. Halk,
birbirlerine eşit olmayan ve başka hak ve imtiyazlara sahip bulunan ; Soylular
- Rahipler - Burjuvalar- Köylüler olarak, dört
ayrı sınıfa bölünmüştü.
Soylular : Büyük toprak ve Malikane sahibi idiler. Devlet memurluğu ve
askerlikle uğraşırlar, devlete vergi vermezlerdi. Topraklarında, köylüleri
çalıştırırlardı.
Rahipler : Arazi ve mal sahibi idiler. Din bakımından Papa'ya bağlıydılar. Devlet ve Halk üzerinde dinsel otoriteye sahiptiler. Devlete vergi vermezlerdi.
Burjuvalar : Şehir ve kasabalarda oturan , iş ve ticaret'le uğraşan kesimdi. Aydınlar bu sınıf içinde idi. ( Doktor, Mühendis, Avukat, Tüccar, Sanatçı ) . Siyasal hakları yoktu. Devlete vergi verirlerdi.
Rahipler : Arazi ve mal sahibi idiler. Din bakımından Papa'ya bağlıydılar. Devlet ve Halk üzerinde dinsel otoriteye sahiptiler. Devlete vergi vermezlerdi.
Burjuvalar : Şehir ve kasabalarda oturan , iş ve ticaret'le uğraşan kesimdi. Aydınlar bu sınıf içinde idi. ( Doktor, Mühendis, Avukat, Tüccar, Sanatçı ) . Siyasal hakları yoktu. Devlete vergi verirlerdi.
Köylüler : Halkın çoğunluğunu oluşturmakta idiler. Vergi verirler, askerlik
yaparlar, soylu kişilerin ve rahiplerin tarlalarında çalışırlar, gerektiğinde
onların angaryalarını görürlerdi. Hiçbir siyasal hakları yoktu. Okuma - Yazma
bilmezlerdi.Ekonominin bütün yükü, vergileri bu sınıf karşılıyordu.
c)
Fransız Aydınlarının Etkisi : XVIII.yy.da
Fransa'da yetişen filozoflar, düşünceleri ve eserleriyle, Fransız halkını
etkilemişlerdir. Bu aydınlar içinde en etkili olanları, Monteskiyö , Volter, Didero ve Jan Jak Ruso' dur.
Monteskiyö , "İran Mektupları " adlı
eserinde, bir İranlının ağzından Fransa' daki devlet rejimini, memleket
yönetimini, sosyal durumu eleştirerek, hükümetin uygulamalarını ve soyluların
yaşayışlarını halka göstermeye çalışmıştır.
" Kanunların Ruhu Üzerine " adlı eserinde, devlet rejimlerini
inceleyerek, en iyi devlet rejiminin, kanunları yapan kuvvetle, yürütme
kuvvetlerinin birbirlerinden ayrıldıkları rejimler olduğu fikrine ulaşmıştır.
Volter : Felsefe, Tarih, Edebiyat, Sosyoloji, Din alanlarında
eserler yazmış, eserlerinde özgürlük ve vicdan özgürlüğü üzerinde durarak,
genellikle Kilise ve Papazları eleştirmiştir.
Didero : Fransa'nın en büyük Ansiklopedist lerindendir. Fransızları
kültür yoluyla yükseltmeye çalışmış, devlet yönetimini eleştirerek, rejimin
değişmesi gerektiğini söylemiştir.
Jan Jak Ruso : Düşünceleriyle, Fransız halkını en çok etkileyen
düşünürdür. " Sosyal Mukavele " ( Contrat
Social ) adlı eserinde; " İnsanın hür olarak doğduğunu, fakat her yerde
zincire vurulmuş bulunduğunu, hakları çiğnenen insanların, bu haklarını geri
almaları için, ihtilalin meşru bir araç olduğunu, hükmetme hakkının yalnız
millette bulunması gerektiğini söylemiştir.
ç)
İngiltere ve Amerika'nın Yönetimlerinin
Etkileri : İngiltere'
de , 1688' den itibaren görülen " Meşruti Krallık " yönetimi, ve
Fransızların destekledikleri Amerika'nın yönetim anlayışları (Özgürlük),
Fransızları etkilemiştir.
d)
Mali
Zorluklar, Vergilerin Ağırlığı : Fransız ihtilalinin en temel
nedenidir. Sarayın
israfları, Fransa'nın XVIII.yy.boyunca girdiği savaşlar, devletin ekonomik
durumunun daha da bozulmasına yol açmış, halktan alınan vergilerin
artırılmasına yol açmıştır.
İhtilalin
Başlaması ve Dönemleri :
Fransa Kralı, XVI. Lui ' nin, halktan yeni bir vergi almak
için "Etajenero" yu toplamasıyla başlayan İhtilal 5 dönemden
geçmiştir.
1. Etajenero, Milli Meclis ve Kurucu Meclis Devri
(1789 - 1791) : Etajenero' nun, 5 Mayıs 1789 ' da toplanmasıyla başlayan bu
dönemde , köylü ve Burjuvaların milletvekilleriyle, soylu ve rahiplerin
milletvekilleri arasında toplanma konusunda anlaşmazlık baş
göstermiştir. Toplantıların ayrı ayrı salonlarda değil, aynı
salonda yapılmasını isteyen köylü milletvekillerinin isteği , soylu ve rahip
milletvekilleri tarafından reddedilmiş, bunun üzerine bir araya gelen köylü ve
burjuva milletvekilleri , halkın % 96 ' sını temsil ettiklerini ileri sürerek ,
Etajenero' ya, "Milli Meclis" adını vermişlerdir.
Kral' ın soylu ve rahip milletvekillerinin etkisinde kalarak
,meclise karşı zor kullanmak istemesi, ve maliye bakanı Neker' i görevinden
atması üzerine halk ayaklanarak , siyasal hükümlülerin hapsedildikleri "
Bastil Hapishanesi" ni basmıştır. Hükümlüleri kurtardıktan sonra
hapishaneyi yakmış, yıkmıştır. ( 14 Temmuz 1789 )
Bu olaydan sonra Fransız halkı silahlanmış ve İhtilale
katılmıştır.
Milli Meclis;
Soyluların
ve Rahiplerin derebeylik döneminden kalma bütün haklarına ve ayrıcalıklarına
son vererek, eşitliği kabul etti.
Yeni
bir Anayasa yaparak, İnsan ve Vatandaş Hakları bildirisini ( 17 madde )
anayasa'nın başlangıcına koydu.
Yaptığı
, yeni Anayasa nedeni ile Milli Meclise, Kurucu Meclis ( Assamblée Constituant)
adı verildi.
Kurucu Meclis : Çalışmaları ;
Fransa
Meşruti bir krallık olmuştur.
Kanunları
yapma yetkisi meclise, yürütme görevi kralın seçeceği Bakanlar Kurulu'na
bırakılmıştır.
Kral'
a kanunları veto hakkı tanınmıştır.
Kralın
kaçma girişimi üzerine Cumhuriyet'in ilan edilmesini isteyenlere katılmamış,
Kral'a Anayasa'ya sadık kalacağına dair yemin ettirmiştir.
Üyelerinin
hiçbirisinin, yeniden seçilmemesi koşuluyla kendini dağıtmıştır. ( 30 Eylül
1791 )
2. Meşruti Krallık Meclisi Devri (
1791-1792 ) :
Bu dönemde, yeni anayasadan memnun olmayan halk ve
Cumhuriyetçiler, Paris'te büyük bir gösteri yapmışlar, kraldan yana olan Paris
Belediye Meclisini dağıtarak " Komün" denilen Belediye Meclisini
kurmuşlardır. Kralın oturduğu "Tüilöri Sarayı" na yürümüşler, sonuçta
Kral tahttan indirilerek, ailesiyle birlikte hapsedilmiştir. Meşruti Krallık
Meclisi' nin dağılması üzerine, Ülke yönetimi " Komün " ün eline
geçti. 1791 Anayasa'sı yürürlüğünü kaybetti.
Kral 16.Louis
3. Milli Konvensiyon Meclisi Devri (
1792-1795) :
Cumhuriyet
ilan edilmiş ancak Cumhurbaşkanı seçilememiştir.
Mecliste;
Jirondenler ( İllerden seçilmiş milletvekilleri) , Montanyarlar ( Paris Milletvekilleri ) , Mutediller ( Meclisin ortasında
oturanlar-Kararsızlar) olmak üzere üç parti oluşmuştur.
Jirondenler
; İhtilalle kazanılan hakların kan dökülmeden yürütülmesini ve uygulanmasını,
Montanyarlar ; Cumhuriyetin ve kazanılan hakların kan dökülerek ve şiddetle
korunmasını istemişlerdir.
Jirondenlerin
yönetimi ele geçirme çabası sonuç vermeyince, Montanyarlar'la arası
açılmıştır.
Kral
ve Kraliçe yargılanarak idama mahkum edilmişlerdir.
" Devrim evlatlarını yer " kuralının işlediği dönemdir. İhtilalin
etkili isimlerinden Danton ve Robespiyer idama mahkum edilmişlerdir. "Genel Kurtuluş Komitesi " ve " İhtilal Mahkemeleri " kurularak , haklı-haksız binlerce
kişi
öldürülmüştür.
Meclis
tarafından Komite ve İhtilal Mahkemeleri ne son verilmiş, Konvensiyon meclisi
yeni bir Anayasa yaparak kendini dağıtmıştır.
Kraliçe Marie Antuanet
4. Direktuvar Devri ( 1795-1799 ) :
Devletin
rejimi Cumhuriyettir.
"
Beşyüzler Meclisi " ve " İhtiyarlar Meclisi " olarak iki
meclis oluşmuştur.
Kanunları
yapmak, Beşyüzler meclisinin, onaylamak İhtiyarlar Meclisinin görevidir.
Yönetimi iki meclisin belirleyeceği 5 kişiden oluşan Beş Direktör yapacaktı.
İçte
kralcılar ve rahiplerle, dışta Avusturya-Prusya-Hollanda ile yapılan savaşlarla
uğraşılmıştır.
Napolyon,
Mısır başarısızlığı üzerine Fransa'ya geri dönmüş, bu yönetime karşı olanlarla
birleşmiş, Beşyüzler Meclisi toplantı sırasında iken meclisi askeri kuvvetlerle
basarak üyelerin hepsini tutuklatmıştır. Bu gelişmeler üzerine İhtiyarlar
Meclisi kendini dağıtmış, böylece Direktuvar devri sona ermiştir.
Napolyon
5. Konsüllük Devri (1799-1804) :
Anayasa'nın
yeniden yapılması için iki komisyon kurulmuş, yürütme ve yönetme işlerine
bakmak için de üç kişiden oluşan, Konsül seçilmiştir. Konsülün birinci kişisi
Napolyon Bonapart' tı.
Napolyon
' un yazdığı Anayasa'ya göre üç konsül ülkeyi on yıl yönetecekler, kanunları
Senato ve Tribuna adlarıyla anılan meclisler yapacaktı.
Meclis
üyelerinden birisinin, Napolyon'un İmparator olmasını önermesi üzerine
halkoyuna gidilmiş, Napolyon İmparator seçilmiştir. Böylece Konsüllük devri
sona ererek I.İmparatorluk dönemi
başlamıştır
Fransız
İhtilali'nin Sonuçları :
Dünyada
yeni bir devlet rejiminin ( Demokrasi ) doğmasına yol açmıştır.
Mutlak
krallıkların yıkılabileceği görülmüştür.
Milliyet,
eşitlik, özgürlük, adalet, kardeşlik gibi kavramlar dünyaya yayılmaya başladı.
Milliyetçilik
akımı dünyada etkili olmuş, çok uluslu yapıdaki imparatorlukların
parçalanmasına yol açmıştır.
İnsan
hakları kavramını geliştirmiştir.
Getirdiği
ve dünyayı etkilediği evrensel düşüncelerden dolayı yakınçağın başlangıcı kabul
edilmiştir.
Osmanlı
Devletine Etkileri :
Osmanlı
Ülkesindeki Azınlıklar arasında, özellikle Milliyetçilik akımı çok etkili olmuş
ve İmparatorluğun parçalanmasına ve sonuçta yıkılmasına yol açmıştır.
İhtilal
sonrası dünyaya yayılan yeni düşünceler Osmanlı aydınları arasında da etkili
olmuştur. Tanzimat'ın ilanında, yeni Osmanlıların ortaya çıkmasında, Kanun-i
Esasi' nin hazırlanmasında bu etkiler görülür.
özgürlük ağaçları
Yorumlar
Yorum Gönder