Duraklama Dönemi (17.YY) Siyasi Gelişmeler
XVII.YY. SİYASAL OLAYLARI
III.MURAT DÖNEMİ ( 1579 - 1595 )
Yükselme devri 'nin son, Duraklama devri 'nin ilk sultanıdır.
Bu dönemde yeniçeri ocağına mesleği askerlik olmayan kişiler alınmaya
başlamış bu da Yeniçeri Ocağı'nın bozulmasına yol açmıştır.
Osmanlı
- İran ilişkileri :
-İran'da Şah Tahmasp'ın
ölümü ile başlayan iç karışıklıklardan Osmanlı Devletinin yararlanmak istemesi
üzerine başlayan savaşlar ( 1577 ), bu dönemde Ferhat Paşa
Antlaşması ( İstanbul Antlaşması ) ile sonuçlandı.(1590 )
Bu antlaşmayla Azerbaycan,Dağıstan,Luristan ve Gürcistan Osmanlılara
bırakıldı.
YORUM
:
Osmanlı devleti böylece doğu'da en geniş sınırlara ulaşmıştır.
Osmanlı
- Avusturya İlişkileri :
Bosna
Beylerbeyi Hasan Paşa'nın Avusturya'ya yaptığı bir akın sırasında
öldürülmesiyle, savaşlar başladı. ( 1593 )
III.MEHMET DÖNEMİ ( 1595 - 1603 )
Sancak'tan gelen son padişah'tır.
Duraklama devrinde ordunun başında sefere çıkan ilk sultandır.
Osmanlı
- Avusturya İlişkileri :
- Devam etmekte olan Avusturya savaşında ordu'nun başında sefere çıkmış ve
Eğri Kalesi alınmıştır.
Bu kaleyi kurtarmak isteyen Avusturya Ordusu, Haçova Meydan savaşında
yenilgiye uğratıldı.( 1596 )
*YORUM : Bu savaştan kaçan Tımarlı Sipahilerin dirlikleri ( Toprak ) alınmış,bunlar
da halkı kışkırtarak Celali ayaklanmalarında etkili olmuşlardır.
-Kanije ve Estergon kaleleri alındı.
- Kanije kalesini geri almak isteyen Avusturya ordusu, kale komutanı
Tiryaki Hasan Paşa tarafından bozguna uğratıldı.( 1601 ).
- Osmanlıların İran ile savaşmasından yararlanmak isteyen
Avusturya ,Osmanlı topraklarına saldırdı.(1603)
Osmanlı
- İran İlişkileri :
- İran hükümdarı Şah Abbas, Osmanlıların Avusturya ile savaşmasından ve
Anadolu'daki karışıklıklardan
( Celali İsyanları ) yararlanmak istemiştir. Bu nedenle savaşlar başladı. (
1603 )
I.AHMET DÖNEMİ ( 1603 - 1617 )
Döneminde
Veraset sistemi değiştirilmiştir. Erşet ve Ekber ( Yaşlı ve Akıllı ) kuralı
getirilmiş, böylece Saltanat kavgaları engellenmiştir.
Şehzadelerin sancağa çıkarılma usulüne son verildi.
YORUM : Veraset
sisteminin kesinliğe kavuşturulması, saltanat kavgalarını engellemiş, kardeş
katliamlarını önlemiştir.Ancak, Şehzadelerin Sancağa çıkma usullerinin sona
erdirilmesiyle,şehzadeler Saraya kapatılmış kafes hayatı yaşamaya başlamıştır.
Bu durum şehzadelerin yönetim deneyimlerinin kaybolmasına ve Ruh sağlıklarının
bozulmasına yol açmıştır.
Osmanlı
- Avusturya İlişkileri :
Bu dönemde Avusturya savaşlarına Zitvatorok Antlaşmasıyla ( 1606 ) son verildi.Antlaşmaya
göre :
a) Eğri,Kanije ve Estergon Kaleleri Osmanlılarda kalacak
b) Avusturya Kralı protokol bakımından Osmanlı Padişahına eşit sayılacak
c) Avusturya'nın Osmanlılara ödediği yıllık 30.000 altın vergi kalkacak ,
Avusturya bir defaya mahsus olmak üzere 200.000 kara kuruş savaş tazminatı
ödeyecek
d) İki taraf birbirinin
ülkesine saldırmayacaktı.
YORUM : Antlaşmanın bu maddesiyle Osmanlı
Devletinin Avrupa üzerindeki siyasi üstünlüğü sona ermiştir. Çünkü 1533 İbrahim
Paşa Antlaşmasına göre Avusturya Kralı protokol bakımından Osmanlı sadrazamına
eşit sayılmıştı.Antlaşmanın c maddesiyle de Osmanlı Devletinin Avrupa
üzerindeki ekonomik üstünlüğü sona ermiştir. O halde Zitvatorok Antlaşması,
Osmanlı Devletinin toprak kazanmasına rağmen Avrupa üzerindeki Siyasi ve
Ekonomik üstünlüğünün sona erdiği antlaşmadır.
Osmanlı
- İran İlişkileri :
İran ile yapılan savaşlarda başarı elde edilememesi üzerine Nasuh Paşa Antlaşması (
1611 ) imzalandı.
Bu antlaşmayla
a) Osmanlılar, Ferhat Paşa antlaşmasıyla aldıkları yerleri geri verdiler.
b) İran Osmanlılara
yılda 200 deve yükü ipek verecekti.
YORUM : Osmanlıların doğuda ilk toprak kaybıdır.
- Bu dönemde sadrazam Kuyucu Murat Paşa Anadolu Celali ayaklanmalarını
baskı ve şiddet yoluyla bastırmaya çalışmıştır.
I.MUSTAFA DÖNEMİ ( 1617 - 1618 )
-
Ruh sağlığı yerinde olmadığından ( Yarı Deli sayıldığından ) tahttan
indirildi ( 3 ay sonra ).
II.OSMAN ( GENÇ ) DÖNEMİ ( 1618 - 1622
)
Osmanlı
- İran İlişkileri :
İran'ın Nasuh
paşa antlaşması koşullarını yerine getirmemesi üzerine savaş yeniden
başladı ( 1617 ).
İran'ın barış isteği üzerine Serav Antlaşması ( 1618 ) yapıldı. Buna göre
İran Nasuh paşa Antlaşması hükümlerini yerine getireceğini kabul etti.
Osmanlı
- Lehistan İlişkileri :
Sokollu
döneminde himaye altına alınan ( 1575 ) Lehistan, 1587 ' de himayeden
kurtulmuş, Boğdan, Erdel ve Eflak beyliklerinin içişlerine karışmaya
başlamıştı.Bu dönemde, Boğdan'ın içişlerine karışmasından dolayı, Genç Osman
Lehistan seferine çıktı. ( 1621 ) Genç Osman'ın komuta ettiği Osmanlı Ordusu
Yaş yakınlarında Leh ordusunu yenerek Hotin Kalesini kuşattı.Ancak burada
yapılan bir meydan savaşından Yeniçerilerin becerisizliklerinden dolayı bir
sonuç alınamadı. Bunun üzerine Hotin Antlaşması ( 1620 ) yapılarak
sefere son verildi.Antlaşmaya göre :
a) Lehliler ve Osmanlılar,birbirlerinin topraklarına saldırmayacaklar,
b) Lehliler Kırım Hanına
yılda 40.000 düka altını vergi vermeye devam edeceklerdi.
YORUM : Genç Osman Hotin seferi sırasında
Yeniçeri Ocağının disiplinsizliğini ve bozukluğunu görmüştü.Bu nedenle bu ocağı
kaldırarak daha güçlü bir askeri ocak kurmak istemiştir.Ancak bu düşüncesini
gerçekleştirmeden tecrübesizliğinden dolayı yakınlarına söz edince Yeniçeriler
isyan etmişler ve Genç Osman'ı öldürmüşlerdir.
Genç Osman, Yeniçeriler tarafından öldürülen ilk
Osmanlı Padişahıdır.
NOT : Bu dönemde Şeyhülislam'ın elinden atama yetkisi alınmış ve
sadece Fetva verme yetkisi bırakılmıştır.
I.MUSTAFA ( 1622 - 1623 )
Genç Osman'ın öldürülmesiyle İkinci defa taht'a çıkarıldıysa da
karışıklıklardan dolayı tahttan indirildi.
IV.MURAT DÖNEMİ ( 1623 - 1640 )
* 12 yaşında Tahta çıkmış, 21 yaşında
devlete egemen olabilmiştir.
Osmanlı
- İran İlişkileri :
1622 - 1639 Dönemi :
İran'ın Bağdat'ı işgal etmesiyle başlayan savaş 17 yıl sürmüştür.
YORUM : XVII.YY.da İran'la yapılan savaşların en
uzun süren dönemidir.( 4.dönem )
IV.Murat İran üzerine iki sefer düzenledi.Birincisi olan Revan seferiyle,
Doğu Anadolu ve Revan'ı geri aldı.
İkincisi olan Bağdat seferiyle, Bağdat'ı geri aldı. İran'ın barış
istemesi üzerine
Kasr-ı Şirin Antlaşması ( 1639 ) yapıldı. Bu antlaşmaya
göre :
a) Azerbaycan ve Revan İran'a bırakıldı.
b) Bağdat Osmanlılarda kaldı.
c) İran'la Osmanlılar
arasında Zagros Dağları sınır belirlendi.
YORUM : Günümüz Türkiye-İran
sınırının çizildiği antlaşmadır.
Kasr-ı Şirin
Antlaşması yaklaşık 60 yıllık Osmanlı-İran savaşlarına son verirken,uzun
sürecek bir barış dönemi de başlatmıştır.
l. İBRAHİM (DELİ) (1640-1648)
l. İbrahim
yıllarca korkulu bir hayat yaşamıstı Kardeşlerinin IV. Murat tarafından
öldürülmesi yüzünden sıranın kendisine de geleceğini düşünerek sinirleri
tamamıyla bozulmuştu.
Bu dönemde Osmanlı devleti ile Venedik arasında savaşlar başlarnıştır
(1645). Bu savaşlar sırasında Osmanlı Devleti Girit adasını kuşatmış, adanın
alınması ise 1669 tarihinde gerçekleşmiştir.
IV. Murat döneminde sağlanan huzur bu dönemde bozulmaya başladı.
IV. MEHMET (Avcı) (1648-1687)
Yedi yaşında tahta çıktığından, ilk zamanlarda
devlet yönetimi, Valide Sultanlar'ın ve Saray ağalarının
elinde kalmıştır. Bu karışıklıklara son vermek ve ekonomik durumu
düzeltmek için, Tarhuncu Ahmet Paşa
göreve getirilmiştir. Ancak Tarhuncu Ahmet Paşa, saray masraflarını kıstığı için öldürülmüştür.
göreve getirilmiştir. Ancak Tarhuncu Ahmet Paşa, saray masraflarını kıstığı için öldürülmüştür.
1656'da ekonomik durumun bozulması gerekçesiyle, askere düşük ayarlı
akçe ile para ödenmiş, bunun
üzerine yeniçeriler saraya hücum etmişler ve bu işten sorumlu tuttukları
otuz devlet adamını bir çınar
ağacına asmışlardır. Bu olaya Osmanlı Tarihi'nde, "Çınar
Vak'ası" veya " Vaka-i Vakvakiye "adı verilir
l. ibrahim zamanında başlayan Girit kuşatması devam etmekteydı.
Venedikliler Girit'in kuşatılması üzerine ÇanakKale Boğazını abluka altına
almıştı. Kuşatmadakı Türk askerine yardıma giden bir Osmanlı donanması 1651
tarihinde büyük bir bozguna uğramıştır. Bunun üzerine Venedikliler Bozcaada,
Limni ve Semendireki işgal etmişlerdir.
IV. Mehmet kötü gidişi önlemek için, Köprülü Mehmet Paşa'yı sadrazamlığa
getirdi.
Köprülü Mehmet Paşa, saraya bazı şartlar öne sürmüş, kabul edilince
sadrazamlığa gelmiştir.
Köprülü 'nün istekleri şunlardır :
Saray devlet işlerine karışmayacak
Devlet ilişkilerine ilişkin olarak saraya arz edeceği herşey kabul olunacak
Devlet memurluklarına istediği kimseleri atayacak
Saray devlet işlerine karışmayacak
Devlet ilişkilerine ilişkin olarak saraya arz edeceği herşey kabul olunacak
Devlet memurluklarına istediği kimseleri atayacak
Hakkında bir şikayet
olursa,hemen makamından atılmayacak, önce kendisine sorulacak, sözü
dinlendikten ve savunması alındıktan sonra bir karar verilecekti.
İlk defa ön şartlarla ve geniş yetkilerle sadrazam
olan kişidir.
Köprülü önce iç durumu ele aldı : İstanbulda halkın birlikteliğini bozan
ulemaları sürgüne gönderdi.
Boğaz'ı kapatan Venediklileri yenilgiye uğrattı. Limni, Bozcaada ve İmroz'
u Venediklilerden geri aldı.
Akdeniz yolunu açarak Girit'e asker ve cephane gönderdi.
Erdel beyi Rakoçi'nin isyanını bastırdı.
Halep valisi Abaza Hasan Paşa ve onun etrafında toplanan, bağımsız yaşamayı
isteyen bazı beylerbeyi ve sancakbeylerinin isyanını bastırdı.Abaza Hasan Paşa
ve taraftarları Halep'te idam edildiler.
Köprülü Mehmet Paşa'nın
ölümünden sonra, sadrazamlığa oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildi.
Erdel sorununa karışan Avusturya' ya savaş açtı. Uyvar, Novingrad kaleleri
alındı. Avusturya ile Vasvar Antlaşması yapıldı.
Vasvar
Antlaşması ( 1664) ( Osmanlı - Avusturya ) :
a) Erdel Osmanlı devletine bağlı kalacak , Avusturya ve Osmanlı kuvvetleri
buradan çekilecekti.
b) Osmanlıların gösterdiği aday, Avusturya tarafından da Erdel beyi olarak tanınacaktı.
b) Osmanlıların gösterdiği aday, Avusturya tarafından da Erdel beyi olarak tanınacaktı.
c) Avusturya 200.000 kara kuruş savaş tazminatı ödeyecek,
d) Uyvar ve Novigrad
kaleleri Osmanlılarda, yakılan Zerinvar kalesi tamir etmemek koşuluyla
Avusturya'ya verilecekti.
d) Antlaşma yirmi yıl geçerli olacaktı
d) Antlaşma yirmi yıl geçerli olacaktı
Fazıl Ahmet Paşa, 1645'ten ben alınamayan Girit Adası 'nı 1669'da
aldı.
(Osmanlıların Akdeniz'de yaptıkları son fetihtir.)
- Fazıl Ahmet Paşa, Lehistan'ın, Ukrayna Kazakları'na saldırması üzerine, Lehistan'a savaş ilan etti. Lehistan yenildi ve barış istedi 1672'de Lehistan ile Bucaş Antlaşması yapıldı
- Fazıl Ahmet Paşa, Lehistan'ın, Ukrayna Kazakları'na saldırması üzerine, Lehistan'a savaş ilan etti. Lehistan yenildi ve barış istedi 1672'de Lehistan ile Bucaş Antlaşması yapıldı
Bucaş
Antlaşması ( 1672 ) ( Osmanlı - Lehistan )
Podolya, Osmanlılar'a bırakıldı.
Lehistan yıllık 22000
altın vergi verecekti
Bu antlaşma, Osmanlılar'ın Batı' da son kez toprak kazandıkları
antlaşmadır. Böylece Osmanlılar batı'da en geniş sınırlara ulaştılar.
Köprülü Mehmet Paşa ve oğlu Fazıl Ahmet Paşa döneminde, devlet içeride ve
dışarıda eski gücüne kavuştuğundan, Köprülüler Dönemi'ne "Duraklama Devri
İçindeki Yükselme Devri" denilmiştir.
Fazıl Ahmet Paşa' nın ölümünden sonra sadrazamlığa , Köprülü' nün evlatlığı
ve damadı
" Merzifonlu Kara Mustafa Paşa " getirildi.
Merzifonlu ilk olarak Ukrayna seferine çıkmış , Cehrin kalesini alarak
Lehistan ile olan anlaşmazlıkları çözümlemiştir. (1678)
Merzifonlu Osmanlı devletini eski gücüne yeniden kavuşturmak istemiştir.
Macaristan'daki katolik ve protestanlar arasındaki mücadelede,
Protestanların Osmanlılardan yardım isteği üzerine Avusturya'ya savaş ilan
edilmiş ve Avusturya seferine çıkılarak Viyana II.defa kuşatılmıştır.
II.
Viyana Bozgunu (1683):
Tarihimizin en büyük yenilgilerinden
biri, Viyana önlerinde yaşandı. (1683)
Yenilginin nedenleri:
Yenilginin nedenleri:
1. Devletteki iç bozulmanın, orduya yansıyan etkileri
2. Kırım Ham'nın, Leh Ordusu'nun Tuna'dan geçmesine izin vermesi ( Kırım hanının ihaneti)
3. Viyana'ya Avrupalı devletlerden yardım gelmesi
4. Kale kuşatmaları için araç ve gerecin orduda bulunmaması
5. Merzifonlu'nun şehrin tahrip edilmemesi için son saldırı emrini
vermemesi.
Sonuçları:
1. Merzifonlu önce Budin'e, burada tutunamayarak Belgrat'a çekildi. Burada idam edildi.
Sonuçları:
1. Merzifonlu önce Budin'e, burada tutunamayarak Belgrat'a çekildi. Burada idam edildi.
2. Avrupa' da Türk korkusu kalktı.
3. Avrupalılar , Osmanlılar aleyhine Kutsal İttifak'ı kurdular. (
Avusturya+Lehistan+Venedik+Malta+Rusya)
4. Osmanlılar'ın batıya saldırısı durdu.Savunmaya çekildi.Avrupalıların
saldırısı başladı.
5. Osmanlıların toprak kaybetmeye başladığı felaket seneleri başladı.
Durumun kötüye gitmesi üzerine devlet adamları IV.Mehmet'i tahtan
indirdiler (1687).
II. SÜLEYMAN (1687-1691)
Bu dönemde Osmanlı Devleti cephelerde savaşırken ülke içindeki iç
isyanlarla da uğraşmak zorunda
kalmıştır.
kalmıştır.
II. Viyana kuşatmasından sonra başlayan savaşlarda Avusturyalılar,
Macaristan'dan sonra Belgrat'ı
da ele geçirmişlerdir. Ruslar Kırım, Venedikliler Mora'ya saldırmışlardır.
da ele geçirmişlerdir. Ruslar Kırım, Venedikliler Mora'ya saldırmışlardır.
Bu zor durumda sadrazamlığa
Köprülü Fazıl Mustafa Paşa getirildi. Yeni sadrazam devleti tekrar toparlamaya çalıştı.
Köprülü Fazıl Mustafa Paşa getirildi. Yeni sadrazam devleti tekrar toparlamaya çalıştı.
Avusturyalılardan Belgrad geri alındı. Ruslar' ın Kırım'a saldırısı
önlendi.
1691 tarihinde Padişah II. Süleyman öldü.
1691 tarihinde Padişah II. Süleyman öldü.
II. AHMET (1691 -1695)
Sadrazam Fazıl Mustafa Paşa Avusturya üzerine sefere çıktı. Fakat
Salankemen meydan savaşında
öldü, Osmanlı ordusu yenildi (1691).
* II. Viyanadan sonra yapılan savaşlar içinde en büyük meydan muharebesidir.
Bu savaştan sonra Avusturyalılar tekrar ilerleyişe geçtiler.
öldü, Osmanlı ordusu yenildi (1691).
* II. Viyanadan sonra yapılan savaşlar içinde en büyük meydan muharebesidir.
Bu savaştan sonra Avusturyalılar tekrar ilerleyişe geçtiler.
Venedikliler ise Girit ve Sakız'a saldırdılar.
1695 tarihinde II. Ahmet öldü.
II. MUSTAFA (1695-1703)
II. Mustafa ordu île beraber sefere çıktığı takdirde Viyana'dan sonra bozulan durumun tekrar düzel-
tilebileceğine inanıyordu.Padişah 1695 tahinde ilk Avusturya seferine çıktı.Bu seferde bazı başarılar elde edildi.
Yorumlar
Yorum Gönder