Türk / Çin,Moğol,Arap,İran İlişkileri
TÜRK KÜLTÜRÜNÜN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE MÜNASEBETLERİ:
1.
Türk-Çİn Münasebetleri
A- Çin'e Karşı Türk
Politikası :
1- Savaş Sorunu :
Hun , Göktürk ve Uygurlar döneminde Çin'e sayısız saldırı düzenlenmiştir.
Bunun temel sebebi Orta Asya'nın zor yaşam koşulları içinde kaynakların azalması
ya da bitmesidir.
Seferlerde çoğunlukla başarıya ulaşılmış , Türkler , Çin'den alacaklarını
aldıktan sonra çekilip gitmişlerdir.
Bunun temel sebebi Çin'in yerleşik kültürü içerisinde eriyip yok olma
korkusudur.
Güçlü Kağanlar, zaferlerden sonra yaptıkları anlaşmalarla Çin' i haraca (
Vergiye) bağlamayı tercih etmişlerdir.
2- Çin'e Askeri Yardım
Sorunu :
Çin'in karışıklıkları , feodal beylerin
çekişmeleri ,zaman zaman Çin İmparatorlarının Türklerden yardım istemelerine
yol açmıştır. Türkler çoğu zaman Çin'e askeri yardımda bulunmuşlardır.
Bunun temel sebebi yardım karşılığı alınan
kumaş ya da gelirlerdir.
3- Ticari
İlişkiler Sorunu :
Tarihimizde ilk olarak Hunlarla - Çinliler
arasında ticari ilişkiler kurulmuştur.Bu ticari ilişkiler,Göktürk ve Uygurlar
zamanında da
devam etmiştir. Özellikle Uygurlar
döneminde gelişmiştir.
At ve İpek ticareti başta gelmektedir.
DİKKAT : İpek yolu'nun sağladığı ekonomik
kazanç, iki tarafın da burayı ele geçirme mücadelesi yapmasına yol açmıştır.
B-
Türkler'e Karşı Çin Politikası :
Çin Türk akınlarını durdurabilmek için ünlü Çin seddini yapmış, ancak
akınları durdurmayı başaramamıştır.
Bozkırlarda Türkler'e karşı savaşmayı tercih etmemiştir.
Daha çok diplomatik yollarla Türkleri zayıf düşürme, bölme, parçalama politikası
izlediler.
Orta Asya'da kurulan imparatorlukların boylar ve budunlar arasındaki
bağlarının zayıf olduğunu görmüşler ve bunları birbirlerine karşı
kışkırtmışlardır.
Tiginler'in ( Prensler) arasını açma politikası izlediler.
Çinli prenseslerin,Türklerle evlenmeleri yoluyla Orta Asya'ya çok sayıda
casusu sokmuşlar ve bunların raporları doğrultusunda boy ve budunları birbirine
düşürmüşlerdir.
Türk boylarını kendi topraklarına açarak, onları kültürel olarak eritme
politikası izlemiştir.( Çinlileştirme politikası )
Ağır süvari birlikleri yerine zamanla Türkler gibi hafif süvari birlikleri
oluşturmuşlar ve yağma seferleri düzenlemişlerdir.
"Çinlilerin
sözleri tatlı,ipek kumaşları yumuşaktır,tatlı sözle,yumuşak ipek kumaşla
aldatıp uzak budunu kendilerine yaklaştırırlar.
Sonrada içlerine
girer,kötülüklerini yaparlar. Çinliler, kendilerinden olmayan bilgeli
kişileri, kendilerinden olmayan alp kişileri yaşatmazlar. Yanılıp onlara
inananlar,kendi soylarına en yakınlarına ve budununa yararlı olmaktan
çıkarlar.Çinlilerin tatlı sözlerine,
yumuşak ipek
kumaşlarına aldanan çok,pek çok Türk yok oldu.
Türk budunu sen çoğu
kez hep böyle aldanıp öldün."
Kültigin Yazıtı, Doğu
Yönü,M.Ergin Orhun Abideleri , sa. 13-14
|
2- TÜRK - MOĞOL MÜNASEBETLERİ
Türk-Moğol münasebetleri, Büyük Hun Devleti hükümdarı Mete Han zamanında
başlar.
Çin, Türkleri zayıflatmak için Moğollarla işbirliği yapmıştır.Moğollar
Hunları daha batıya iterek,Moğolistan'ın doğusuna yerleştiler.
Uygurlar zamanında Moğollarla ilişkiler
daha çok gelişmiştir.Moğol İmparatorluğu'nun kuruluşunda ve büyümesinde Uygurların önemli ölçüde
etkisi olmuştur.
Türklerin,Moğollar üzerinde ticari ve
kültürel etkileri devam etmiştir.Cengiz Han devrinde pek çok Uygur Türkü devlet
kademesinde görev almış, Moğolların askeri, idari, ticari, dil ve yazı alanında
etkilenmesine yol açmışlardır.
Bazı Moğol boyları zamanla Türkleşmiş (
Özbek ve Çağatay ), Türk-Moğol devletleri oluşmuştur.
3- TÜRK - ARAP MÜNASEBETLERİ
Araplar, fetih hareketlerini doğuya doğru geliştirirken, Kafkaslar'ın
kuzeyinde Hazarlar, Maveraünnehir ile Seyhun ötesinde ise Türgişler başta olmak
üzere çeşitli Türk toplulukları ile karşı karşıya gelmişlerdir..
Halife Ömer zamanında Arap orduları Horasan, Maveraünnehir ve Toharistan
bölgelerinde Türkler ile karşılaştılar.
Türk-Arap ilişkileri Emevilerin baskıcı politikaları ve Arap olmayan
müslümanlara değer vermemeleri nedeni ile iyi olmadı.
Göktürkler ve Türgişler Maveraünnehir bölgesinde Araplara karşı mücadele
ettiler.
Türkler, Emevilere karşı Abbasileri desteklediler.
Abbasi döneminde Türk - Arap ilişkileri gelişmiştir.
751 deki Araplarla-Çinliler arasında olan Talas savaşında Orta Asya'nın Çin
egemenliğine girmesini istemeyen Türkler Arapların yanında yer alarak, savaşı
kazanmalarını sağladılar.
Özellikle ticari ilişkiler dolayısıyla
Arap-Türk ilişkileri yeni bir boyut kazanmış, Karluk,Yağma,Çiğil Türkleri
İslamiyet'i kabul etmişlerdir.10.yy.dan itibaren oğuzlar İslamiyet'i
kabul ettiler.
Araplar ,Türklerin özellikle savaşçılık gücünden yararlanmışlardır.
Abbasiler döneminde bir ordugah şehri olarak "Samarra" şehrini
kurdular.
Türkler, pek çok Müslüman devlette komutan ve yöneticilik
yapmış,bazılarında zamanla yönetimi ele geçirmişlerdir.
4- TÜRK - İRAN
MÜNASEBETLERİ
Türk - İran ilişkileri Akhunlar zamanında başladı.Akhunlar Sasanilerle
komşu olmuşlar ve sürekli savaşmışlardır.
Göktürkler'in batıda Sasanilerle komşu olması üzerine İpek yolu denetimi
için Göktürkler, Akhunlara karşı Sasanilerle işbirliği yaptılar.Bu işbirliği sonucu Akhun devleti
yıkılmış ve toprakları paylaşılmıştır.
Sasanilerin İpek yolu ticaretini engellemeleri üzerine, Göktürkler Bizansla
işbirliği yapmışlar ve Sasanilerin zayıflama ve yıkılma sürecine girmelerine yol açmıştır.
Sasanilerin yıkılmasından sonra ,bölgeye doğudan çok sayıda Türk göçü
olmuştur.
İran yıllarca Büyük Selçuklu Devletinin yönetiminde kalmıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder