5.Mehmet Reşat Dönemi

V. MEHMET REŞAT DÖNEMİ  (1909-1918)

1.TRABLUSGARP SAVAŞI  ( 1911-1912 )

Nedenleri :

           İtalya'nın sömürge arayışı.

          Trablusgarp'ın savunmasının zayıf olması.

           İtalya'ya yakın oluşu.

 M.Kemal Derne ve Tobruk'ta başarılı. Destek yetersizliği ve Balkan Savaşlarının çıkması.İtalya Rodos ve Oniki adayı işgal etti.

 Sonuç :

Uşi ( Ouchy ) Antlaşması :   

       

           Trablusgarp ve Bingazi İtalya' ya verildi.

          Oniki ada Balkan Savaşları sonuna kadar ( Güvenlik gerekçesiyle ) İtalya'da kalacaktı.Ancak İtalya adaları geri vermedi.II.Dünya savaşında yenilmesiyle de Adalar Yunanistan'a geçti.

  Önemi : Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti.

2.  BALKAN SAVAŞLARI
 

Sebep: Rusya'nın Panislavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de İngiltere’nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi.İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya’yı kullanmaya karar verdi.

1908 yılında Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani Rusya boğazları ele geçirebilecek,İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar.
 

I.BALKAN SAVAŞI

Savaşın başlaması :  Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar.

          Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.

           Makedonya,Batı Trakya,Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.

          Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK’tur.
 

Sonuç :

Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla londra konferansı toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti. (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti.
 

II. BALKAN SAVAŞI:
 

Nedeni : I.Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan,Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti’de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli’yi Bulgarlardan geri aldı.

NOT: I.Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristan'a karşı yapılmıştır.
SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı.(1913)
NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan Türklere “Azınlık”statüsü verildi.
NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat,Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.(Üç Paşa Devri)
Balkan Savaşları Sonucu Yapılan Antlaşmalar :

          Londra Antlaşması  (1913) ( Osmanlı Devleti-Balkanlı Devletler)

          İstanbul Antlaşması  (1913) (Osmanlı Devleti-Bulgaristan)

          Atina Antlaşması ( 1913) ( Osmanlı Devleti-Yunanistan)

          Bükreş Antlaşması ( 1913 ) ( Balkanlı devletler kendi arasında)

Balkan Savaşlarıyla Osmanlı Devletinin Kaybettiği yerler :

          Ege Adaları

          Batı Trakya

          Tüm Makedonya

          Arnavutluk

   I.DÜNYA SAVAŞI  (1914-1918)

                                               1914 yılında başlayan   Birinci Dünya Savaşı o tarihe kadar insanlığın görmediği  en büyük,en felaketli,en kanlı savaş olmuştur.

        Birinci Dünya Savaşının Nedenleri :

                 Sanayi İnkılabı (Devrimi) ile Avrupa'da hızla sanayileşme başladı.Bu durum sanayileşen ülkeler için üretecekleri mallar için hammadde  ve ürettikleri malları satabilmeleri için pazar  ihtiyacı ortaya çıkarmıştı.Yani Sanayi Devrimi ile birlikte Dünya'da hızlı bir Sömürgeleşme mücadelesi başlamıştı.

                XX.yüzyıl başlarında Avrupa'da en fazla sömürgeye İngiltere sahipti.Özellikle deniz üstü egemenliğiyle İngiltere çok sayıda sömürgeye sahip olmuştu.Bu nedenle İngiltere için "Üzerinde Güneş batmayan İmparatorluk " denilmiştir.

                Fransa'da çok sayıda sömürgeye sahip ülkelerden birisiydi

               Rus Çarlığı ise Polonya ve Baltık denizi kıyılarından Mançu Denizi'ne kadar uzanan ülkelere sahip olmuş ancak sıcak denizlere inmek ,özellikle Akdeniz'e inebilmek için ;Boğazlara ve Basra Körfezine sahip olma peşinde politika izlemekteydi.Bu nedenle özellikle Balkanlar'da kendisi gibi Slav Irkı'ndan olanları destekliyor  Sırbistan'ın sınırlarını genişletmesi ve Balkanlarda  Avusturya-Macaristan  İmparatorluğunun etkisini azaltmak ve Osmanlı imparatorluğunu parçalayarak boğazlara sahip olmak istiyordu.

                Almanya siyasal birliğini geç kurduğundan dolayı(1870) sömürgeleşme mücadelesine geç başlamıştı.Gelişen sanayisi için hammadde ve pazar ihtiyacını karşılama politikası izlemeye başlamıştı.İtalya'da siyasal birliğini geç kurduğundan dolayı (1871) sömürge mücadelesine geç başlamıştır.Bu durum özellikle geniş sömürge ağına sahip İngiltere ve Fransa'yı Ekonomik ve Siyasal açıdan rahatsız etmiştir.

                 Balkanlarda ise Rusya'nın Sırbistan'ı desteklemesiyle toprak bütünlüğü tehlikeye düşen  Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Almanya ile ilişkileri  geliştirmeye başlamıştır.Fransa savaşta kaptırmış olduğu Alsas-Loraine (Kömür yataklarına sahipti) bölgesini Almanya'dan geri alabilmek için fırsat kollamaktaydı.

                Böylece Avrupa'da İngiltere ve Fransa'ya karşı Almanya-İtalya işbirliği, Balkanlar'da ise Sırbistan'ı destekleyen Rusya'ya karşı, Almanya - Avusturya-Macaristan İmparatorluğu işbirliği oluştu.Almanya,İtalya ve Avusturya -Macaristan İmparatorluğundan oluşan bu guruba Üçlü İttifak ( Bağlaşma ) devletleri denilir.Bu guruba karşı da İngiltere-Rusya ve Fransa bir dayanışma gurubu oluşturdular.Bu guruba da Üçlü İtilaf (Anlaşma) devletleri denilir.

                      Bağlaşma gurubunda bulunan İtalya,Anlaşma devletlerinin kendisine gizli anlaşmalarla Anadolu'dan toprak vaat etmesiyle Anlaşma devletleri gurubuna geçmiştir.Bağlaşma bloğuna Osmanlı Devleti ve Çanakkale savaşları sonrası  Bulgaristan katılmıştır.Anlaşma bloğuna  ise Japonya,Portekiz,Amerika Birleşik Devletleri,Yunanistan,Romanya gibi devletler katıldılar.

 Şimdi savaşın nedenlerini şöyle sıralayabiliriz :

          Devletlerarası Ekonomik ve Siyasi mücadele.( Özellikle Almanya ve İngiltere arasında )(Savaşın Temel sebebi)

          Fransa'nın Alsas-Loraine bölgesini Almanya'dan geri almak istemesi

          Rusya'nın Balkanlarda izlediği Panislavizm politikası ; Sırbistan'ı desteklemesi sonucu bu devletin sınırlarını genişletme isteği; Bu durumun ise Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun toprak bütünlüğünü tehlikeye

          düşürmesi.

          Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtının Saray-Bosna'da bir Sırplı tarafından öldürülmesi.(Görünür neden:Savaşın başlama nedeni).

 Osmanlı İmparatorluğunun Savaşa giriş Nedeni :

            Kaybettiği toprakları geri alma isteği.

            Enver Paşanın  Alman hayranlığı ve savaşı kesinlikle Almanya'nın kazanacağını düşünmesi.

 Almanya'nın Osmanlıları kendi yanında savaşa katma isteğinin sebepleri :

           Osmanlı Ülkesinin Coğrafi konumundan ( Jeopolitik ve Stratejik ) yararlanmak.

           Boğazlarda hakimiyet kurarak Rusya ve İngiltere'ye karşı avantaj yakalamak.

           Yakındoğu ve Önasya Petrol bölgelerine sahip olmak.

           Osmanlı Padişahının Halife sıfatından yararlanmak.( Özellikle İngiltere'nin Müslüman sömürgelerinde etkili olabilmek )

           Rus gücünü Osmanlı gücüyle dengelemek.

Osmanlı İmparatorluğu'nun Savaşa Girişi ile :

           Savaş geniş bir alana yayılarak yeni savaş cepheleri açılmıştır.

           Almanya'nın yükü ve üzerindeki baskı hafiflemiştir.

 Savaş Cepheleri :

 Çanakkale Cephesi :

   Nedenleri :

           İngiltere ve Fransa'nın müttefikleri olan Rusya'ya yardım ulaştırmak istemeleri.

           İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı Devletini savaş dışı bırakmak istemeleri.

           Balkanlı Devletleri kendi taraflarında savaşa katmak istemeleri.

           Balkanlar üzerinden Almanya'ya yeni bir savaş cephesi açmak istemeleri.

Sonuçları  :

           Savaş uzadı. ( 2 yıl )

           Uzayan savaş İngiliz ve Fransız ekonomilerine zarar verdi.

           İngiltere sömürgelerinde prestij kaybına uğradı.

           Rusya yardım alamadığından dolayı Ekonomik ve Sosyal bunalıma girdi.Bunun sonucunda Çarlık Rusya'sı yıkılarak Bolşevikler İktidara geldiler.( 1917 ). ( Rejim değişikliği )

           Rusya I.Dünya savaşından çekildi.

           M.Kemal 'in başarılı olması , kendisine güvenilmesine ve Milli Mücadele önderi kabul edilmesine temel oluşturdu.

           Bulgaristan İttifak bloğu yanında savaşa katıldı.

 Kanal Cephesi ( Süveyş Kanalı - Mısır ) :

- İngiltere'nin orta ve Uzakdoğu bağlantılarını kesmek amacıyla Almanya'nın isteğiyle açıldı.

 Kafkas ( Doğu ) Cephesi :  Bakü Petrol bölgesini ele geçirmek ve Orta asya Türk topluluklarına ulaşmak amacıyla açıldı.Özellikle hava şartları yüzünden Sarıkamış Harekatı başarısız oldu.

 Suriye Filistin Arabistan Cepheleri :  İngilizler ve Araplarla savaşıldı.

* Arapların Halifeyi dinlemedikleri görülerek Ümmetçilik anlayışının geçerliliğini yitirdiğini göstermektedir.( Milliyetçilik etkili olmuştur )

 Romanya,Galiçya,Makedonya Cepheleri : Müttefik Bulgar ve Avusturya için savaşılmıştır.

           * Irak,Kanal,Kafkas,Çanakkale,Filistin Cepheleri ana cephelerdir.

          *  Hicaz,İran,Makedonya, Galiçya, Romanya,Yemen cepheleri ikinci cephelerdir.

 MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VE UYGULAMASI   ( 30 EKİM 1918 )
 

İmzalanmasının Nedenleri :

          Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi.( Trakya ve İstanbul'un güvenliğini tehlikeye düşürmüştü.)

          Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun ateşkes önerisinde bulunması ( 4 Ekim 1918 )
Not: Savaşı yenilgiyle kapatan Bulgaristan'da Kral ülkeyi terk etmek zorunda kaldı.Avusturya ve Almanya'da

Cumhuriyet ilan edilerek rejim değişikliği oldu.Osmanlı İmparatorluğunda milli mücadele sonucu rejim değişikliği olmuştur.
* I.Dünya savaşı, yenik bitiren İttifak devletlerinin rejimlerini etkilemiştir.

          Anlaşma devletlerinin kuvvet ve Malzeme üstünlüğü.

          Peş peşe savaşlara giren Anadolu'nun savaş gücünün tükenmesi.

          Wilson prensiplerinin "çoğunluğu Türk olan yerlerin Osmanlı egemenliğine bırakılacağı" hükmüne umutlanılması.

          Tamamen yok olmaktansa, antlaşma yapılmasının uygun görülmesi.
 

Antlaşma Ahmet İzzet Paşa kabinesinin Bahriye Nazırı Rauf Orbay başkanlığında bir heyet ile Anlaşma devletleri adına İngiliz amirali Calthorp arasında Limni adasının Mondros Limanında Agamemnon adlı bir zırhlıda imzalandı.

A- Siyasal Hükümler :

          Boğazlar derhal açılacak ve İstihkamları İtilaf devletleri tarafından işgal edilecekti.

          İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit edebilecek gördükleri her yeri işgal edebilecekler ( Ünlü 7.Madde ) Bu madde ile itilaf devletleri 30 Ekim 1918 den sonraki işgallerinin hukuksal dayanağını oluşturmuşlardır*.Osmanlı Devletinin tüm egemenlik haklarını sınırlayıcı niteliktedir.* Anadolu'nun tamamen işgal edilebileceği anlamı taşımaktadır.

          Doğu Anadolu'da altı vilayette karışıklık çıkarsa ( Erzurum,Van,Diyarbakır,Sivas,Bitlis,Elazığ ) işgal edebileceklerdi.* Bu maddeyle bu bölgede Ermeni Devleti kurma hazırlığı söz konusudur.

          Tüm haberleşme ve Ulaşım gereçleri Anlaşma devletlerinin dolaysız denetimi altına alınacaktı.( Geniş kapsamlı bir işgal girişimi) * Bu hükümler Osmanlı Devletinin Siyasal bağımsızlığını yok etmeye yöneliktir.

B- Askeri Hükümler :

          Güvenliğin sağlanması için gerekli olan askerden fazlası hemen terhis edilecek ( Ordu dağıtılacak )

          Silah ve Cephane teslim edilecek

          Tersane ve Donanmaya el konulacak

          Anadolu dışındaki çarpışmış olan birlikler derhal teslim olacaklar

          Savaşta alınan esirler geri verilecek, Türklerden esir düşenler geri verilmeyecek.

          Boğaz İstihkamları İtilaf devletlerine verilecek ( İşgal edilecek )
* Askeri hükümler savunma gücünü ortadan kaldırmayı dolayısıyla işgalleri kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
 

C- Ekonomik Hükümler :

          Demiryolları ve Limanlar İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak

          Bütün yeraltı kaynakları İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak.
* Mondros ateşkes antlaşmasının hükümlerinin Osmanlı Devletini Siyasi,Askeri ve Ekonomik açıdan fiilen bitirdiğini söyleyebiliriz
 

  SAVAŞI SONA ERDİREN ANTLAŞMALAR :
 

           Versay Ant.( 28 Haz.1919 ) İtilaf Dev.-Almanya * Ağır koşullardan dolayı II.Dünya savaşına ortam hazırlamıştır.

           Sen Jermen Ant. ( 10 Eylül 1919 ) İt.Dev.-Avusturya

              * Avust.-Mac.İmp.parçalandı.*Avusturya,Macaristan,Yugoslavya kuruldu.

           Nöyyi Ant. ( 27 Kasım 1919 ) İt.Dev.-Bulgaristan.* Bulgaristan, Yunanistan ve Yugoslavya'ya toprak verdi.

           Trianon Ant.( 4 Haz.1920 ) İt.Dev.-Macaristan.

           Sevr Antlaşması ( 10 Ağus.1920 ) İt.Dev.-Osmanlı Dev.  * Uygulanamayan tek antlaşma.

   I.Dünya Savaşı sonunda ;

           Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Çarlık Rusya'sı ve Alman İmparatorlukları yıkıldılar.

           Çok Uluslu Devletler parçalandı.

           Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya Devletleri kuruldu.

           Rusya ( Komünizm ), Almanya ( Nazizm ), İtalya ( Faşizm ), Türkiye ( Cumhuriyet ) rejim değişikliklerine uğradılar.