Atatürk Dönemi Eğitim ve Kültür Alanında İnkılap Hareketleri
Eğitim ve Kültür Alanında İnkılap
EĞİTİM ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
Atatürk’ün Türk eğitim sistemindeki inkılaplarındaki temel amacı;
” Milli olmak ve buna bağlı olarak
çağdaşlaşmak ve her alanda ilerlemek” olmuştur.
Eğitim
Alanındaki İnkılapların Amaçları:
Laik ve çağdaş eğitimi sağlamak
Bilimsel eğitimi yaygınlaştırmak
Eğitimde birliği sağlamak
Kız ve erkek çocukları arasında eğitim alanında eşitlik sağlamak
Her alanda teknik eleman yetişmesini sağlamak
Eğitimi kolaylaştırmak ve yaygınlaştırmak
Eğitimi millileştirmek.
TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (3 MART 1924) (Öğretimin Birleştirilmesi
Kanunu)
Osmanlı Devleti’nde Batılı tarzda eğitim yapan
okulların yanında medreseler de varlığını sürdürmüştür. Bu da eğitimde
çatışmaları ortaya çıkarmıştı.
TBMM bu farklı uygulamalara son vermek için
halifeliğin kaldırıldığı 3 Mart 1924 tarihinde Tevhid-i Tedrisat Kanunu nu
kabul etmiştir.
Kanunun Maddeleri
1. Madde: Türkiye Cumhuriyeti dahilinde bütün eğitim ve bilim kuruluşları Milli
Eğitim Bakanlığına bağlıdır.
2. Madde: Şeriye ve Evkaf Vekâleti veya özel vakıflar tarafından yönetilen
bütün medreseler ve okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilir.
3. Madde: Şeriye bütçesinde mektepler ve medreseler için konmuş olan ödenekler
Milli Eğitim bütçesine geçirilir.
4. Madde: Milli Eğitim Bakanlığı yüksek din uzmanları yetiştirilmek üzere
üniversitede bir ilahiyat fakültesi kurar. İmamlık, hatiplik gibi din hizmeti
görecek memurların yetişmesi için de ayrı mektepler açacaktır.
5. Madde: Bu yasanın yayın tarihinden sonra,eğitim-öğretimle meşgul olup milli
müdafaaya bağlı olan Askerî Rüştiye ve İdadiler, Sıhhiye Vekâletine bağlı yetim
mektepleri bütçeleri ve öğretim üyeleriyle beraber Milli Eğitim Bakanlığına
bağlanmıştır.
Tevhid-i
Tedrisat Kanunu’nun Sonuçları
Bütün eğitim ve öğretim kurumlan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır,
Eğitimde; eşitlik (fırsat eşitliği), laiklik, birlik, çağdaşlık ve millilik
sağlanmıştır.
5 Mart 1924’te Maarif Bakanlığı medreselere el koymuş ve 11 Mart’ta da
medreseler kapatılmıştır.
Azınlık ve yabancı okulları ile tüm eğitim kurumlan devletin denetimine
geçmiş, böylece eğitimde birlik sağlanmıştır.
Milli Eğitim Bakanlığı bilimsel ve mesleki eğitimin ihtiyaçlarına cevap
verecek şekilde yapılandırılmıştır.
Milli Eğitim aracılığıyla kültürel gelişim sağlanmıştır.
Milli birlik ve beraberlik duygusuyla toplumsal ilerleme ve çağdaşlaşma
gerçekleştirilmiştir.
MEDRESELERİN KALDIRILMASI
3 Mart 1924’te Şer’iye ve Evkaf idarelerinin kaldırılması maddesiyle bu kurumun
bağlı bulunduğu bakanlık kaldırılınca dolayısıyla medreseler de kapatılmıştır.
Medreselerin kaldırılmasıyla eğitim ikiliğine son verilmiştir.
Medreselerin kaldırılmasıyla eğitim ikiliğine son verilmiştir.
MAARİF TEŞKİLATI KANUNU (2 MART 1926)
Türk Hükümeti 26 Eylül 1925’te yabancı okullarda Türkçe,Tarih, Coğrafya ve
Felsefe derslerinin Türk öğretmenlerce Türkçe okutulması ve bu okulların Türk
müfettişlerce denetlenmesi karara bağlamıştır.
2 Mart 1926’da çıkarılan Maarif Teşkilatı Kanunu ile de eğitim sistemi
milli olacak şekilde düzenlenmiş, ilk ve ortaöğretim programları belirlenmiş,
bugünkü eğitim sistemi ana çizgileriyle kurulmuştur.
Eğitim sistemi; çağdaş, laik, ulusal ve demokratik hale getirilmiştir.
Okul açma yetkisi Eğitim Bakanlığı’na verilmiştir.
Müfredat programları halkın ihtiyaçlarına cevap verecek şekle
getirilmiştir.
Bundan sonra eğitimi yaygınlaştırmak amacıyla, hızlı bir şekilde ülke
genelinde ilkokul, ortaokul, lise ve yüksekokullar açılma yoluna gidilmiştir.
YENİ TÜRK ALFABESİNİN KABULÜ (1 KASIM 1928)
Nedenleri
Okur yazar oranını yükseltme,
Bilgi, kültür ve eğitimi tabana yayma,
Batı ile ilişkileri kolaylaştırma,
Eğitimde birlik ve beraberliği sağlama.
Bu nedenlerle; Arap harflerinin Türkçeye uyarlanmasıyla kullanılan yazı
sisteminden Latin harflerinin Türkçeye uyarlandığı Türk alfabe sistemine
geçilmesi kararı alınmıştır.
Sonuçları
Okuma yazma kolaylaşmış ve okur yazar oranı artmıştır.
Basılan kitap sayısında önemli bir artış olmuştur.
Avrupa ile bilgi ve kültür alanındaki etkileşim artmıştır.
Batılılaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır
Millet Mekteplerinin açılması (1929)
Harf İnkılabından sonra Millet Mektepleri açılmıştır. Atatürk bu
çalışmalara bizzat katılarak “Millet Mektepleri Başöğretmeni” unvanını
almıştır.
Bu mekteplerin amacı halkın okuma yazma seviyesini yükseltmek ve halka yeni
harfleri öğretmekti.
Bunu takiben köy öğretmen okulları açılmıştır. Bu okullarda, temel eğitimin
yanı sıra, mesleki eğitime de önem verilmiştir.
Böylece, Türk İnkılabı’nın temel hedefi olan Türk toplumunu çağdaş
medeniyet seviyesinin üzerine çıkartma hedefi doğrultusunda eğitim alanında
önemli kazanımlar elde edilmiştir.
CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA EĞİTİM VE ÖĞRETİM ALANINDA
YAPILAN ÇALIŞMALAR
1- İLKÖĞRETiM ALANINDA:
İlk öğretim yasası kabul edilmiştir. Bu yasayla okuma yazma bilmeyen
vatandaş bırakmamak amaçlanmıştır.
Okulların öğretmen ihtiyacını karşılamak için öğretmen okullarının sayısı arttırılmıştır.
İlköğretim parasız hale getirilmiştir.
Okur yazar oranını artırmak için ayrıca Köy enstitüleri kurulmuştur.
2-
ORTA ÖĞRETİM VE MESLEKİ EĞİTİM ALANINDA
Cumhuriyet döneminde orta öğretim, orta okul ve lise olmak üzere iki
devreye ayrılmıştır.
Orta okul, memurluğa ve teknik okullara eleman yetiştirmek, lise ise orta
okulu bitirmiş olanları yüksek öğretime hazırlamak için düzenlenmiştir.
Orta öğretim parasızdır. Yoksul ailelerin çocuklarına eğitim vermek
amacıyla bu okullara, sınav yapılarak parasız yatılı öğrenci alınması
sağlanmıştır.
Türkiye’nin yeniden yapılanması ve kalkınması için uzmanlara ihtiyacı
vardı. Bu ihtiyacı karşılamak üzere Milli Eğitim Bakanlığının bünyesinde
Mesleki • Teknik Öğretim Teşkilatı kurulmuştur. Kurulan bu teşkilatın amacı
memleketin ekonomisinde etkili olabilecek özel uzmanlık bilgileri verecek
müesseseler kurmak ve teknik elemanlar yetiştirmektir. Bu amacı gerçekleştirmek
için Sanat Enstitüleri, Ticaret Okulları, Kız Enstitüleri, Akşam Sanat Okulları
açılarak mesleki öğretime gereken önem verilmiştir.
3-
YÜKSEK ÖĞRETİM ALANINDA:
Yüksek öğretimi geliştirmek için birçok yüksek öğretim kurumu açılmıştır.
Ankara Hukuk Fakültesi (1925)
Öğretmen yetiştirmek amacıyla Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü
açılmıştır.
Yüksek Ziraat Enstitüsü, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Mülkiye Mektebi(
Siyasal Bilgiler Fakültesi) kurulmuştur.
31 Mayıs 1933’te Darülfünun yerine İstanbul Üniversitesi ve daha sonra
iktisat Fakültesi açılmıştır.
Milli Musiki ve Temsil Akademisi (Devlet Konservatuarı) açılmıştır.
4-
GÜZEL SANATLAR ALANINDA GELİŞMELER
Yeni Türk Devleti’nde resim, müzik ve sahne sanatlarıyla ilgili öğretim
yapan okullar ve enstitüler açılmıştır.
1928 de Mekteb-i Sanayi-i Nefise-i Şahane geliştirilerek Güzel Sanatlar
Akademisi haline getirilmiştir.
1936’da Ankara’da Devlet Konservatuarı açılmıştır.
Dolma bahçe Sarayı’ndaki Veliaht Dairesi, Resim ve Heykel Müzesi’ne
dönüştürülmüştür.
KÜLTÜR ALANINDA GELİŞMELER
Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (1931)
Nedenleri
Türk milleti aleyhindeki görüşlere cevap vermek,
Milli bilinç ve kültürü geliştirmek,
Türk tarihinin araştırılarak Türklerin medeniyete katkılarının ortaya
konulmasını sağlamak.
Osmanlılardaki Dar Tarih Anlayışından (ümmetçi) kurtularak,Türk Tarihinin
zenginliğini ortaya çıkarmak
1930’da Türk Ocağı çatısı altında yapılandırılmıştır. 1931’de Türk Tarihi
Tetkik Cemiyeti adı ile yeniden teşkilatlandırılmış, kurumun adı daha sonra
Türk Tarih Kurumu olmuştur.
Türk Tarih Kurumu’nun çalışmaları ile ümmetçi tarih anlayışı terk edilerek
milli tarih anlayışına geçilmiştir.
Türk Dil Kurumu’nun Açılması (12 Temmuz 1932)
Nedenleri
Türk dilinin geliştirilmesini sağlama,
Arapça ve Farsça ağırlıklı Osmanlıcanın halkın anlayabileceği bir Türkçeye
dönüşmesini sağlama,
Yazı dili ile konuşma dilinin aynı olmasını sağlama,
Türkçenin zenginliğini ortaya koyma ve gelişmesini sağlama,
Türkçenin bilim dili olmasını sağlama,
Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarma,
Milli bir dil politikası oluşturma.
Bu amaçlarla 12 Temmuz 1932’de Atatürk’ün talimatıyla Türk Dili Tetkik
Cemiyeti kurulmuş ve 1936’da Türk DİL Kurumu adını almıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder